سیلیسم دومین عنصر فراوان در پوسته زمین است و میزان جذب آن توسط گیاه به عوامل خاکی و گیاهی بستگی دارد که از فاکتورهای گیاهی، میتوان به متابولیسم گیاه و میزان تعرق اشاره کرد. جذب سیلیسیوم در گیاهان دولپه ای با استفاده از فرآیند پخشیدگی صورت گرفته و مقدار آن بسیار کمتر از میزان جذب در گیاهان تک لپه ای است. گیاهان عالی را بر اساس میزان اکسید سیلیسیم موجود در آنها میتوان به سه گروه عمده تقسیم کرد که شامل؛
غلات مناطق مرطوب مانند برنج که حاوی 10 تا 15 درصد سیلیس اند.
غلات مناطق خشک مانند نیشکر و گندم حاوی 1 تا 3 درصد سیلیس هستند.
دو لپه ای ها، بـه ویژه لگوم ها که کمتر از 0.05 درصد سیلیس دارند.
- سیلیس قابل جذب
سیلیسیوم موجـود در خاک به خودی خود برای گیاه قابل
استفاده نیست و برای اینکه قابل مصرف شود، باید به فرم
اسید ارتو سالیسیک در بیاید که به این فرآیند
سیلیکاسیون گفته میشود که توسط میکروارگانیسمهای خاک انجام
میشود؛ بنابراین برای افزایش سیلیسم قابل جذب گیاه در خاک یا به نحوی باید شرایط برای
فعالیت میکروارگانیسمها در خاک فراهم شود که البته این فرآیند یک پروسه زمانبر است و معمولا بـه راحتی انجام نمیشود. یا اینکه تامین این نیاز گیاه با مصرف کودهای سیلیسی انجام شود.
- اثرات سیلیسیم بر گیاه
سیلیسیم اثرهای مفیدی بر رشد، بهبود عملکرد و تحمل برخی گیاهان در برابر تنشهای زیستی و غیر زیستی دارد. مصرف سیلیسیم در خاک از دو طریق بر رشد و نمو گیاهان اثر میگذارد:
اول اینکه تغذیه سیلیسیم موجب تقویت سیستم حفاظتی گیاه در برابر بیماریها، حمله حشرات و شرایط نامساعد محیطی میشود. از سوی دیگر، تیمار کردن خاک با ترکیبات حاوی سیلیسیم فعال از نظر ژئوشیمیایی باعث بهبود و ضعیت آب در خاک، بهبود ویژگیهای شیمیایی و فیزیکی خاک و افزایش قابلیت دسترسی عناصر غذایی برای گیاه شده و از این طریق، حاصلخیزی خاک را افزایش میدهد. از این رو سیلیسیم را جزو عناصر مفید طبقهبندی کردهاند.
جذب سیلیسیوم توسط گیاه یک جذب فعال است. این تحرک در درون آوندهای چوبی انجام میشود. بنابراین توزیع آن در شاخه و برگها و اندامهای هوایی، به وسیله میزان تعرق در اندام هـا تعیین میشـود. بخـش عمده سیلیسـیم در درون مایـع سـلولی برجا میماند و پـس از تبخیر از بخشهـای انتهایی جریـان تعـرق، بطور عمده در بخش بیرونی دیواره سـلولهای روپوسـت، در دوسـطح بـرگ بـه صـورت سـیلیکات بی شـکل رسوب میکنـد. این رسوب از یک سو باعث انعکاس قسمتی از تابش نور آفتاب شده از سوی دیگر خشبی شدن اپیدرم گیاه نیز باعث کاهش تعرق میشود.
- نقش سیلیسیم در گیاه:
سیلیسیم در گیاه علاوه بر نقش ساختاری اثرات بسیار زیادی دارد که از جمله آن موارد زیر را میتوان بیان کرد:
- افزایش مقاومت گیاه به آفات، بیماریها و ورس (خوابیدگی):
سـیلیس در دیـواره سـلولهای آوند چوبی ته نشـین شـده و از فـرو ریختن آوندها در شـرایط تعـرق زیاد جلوگیری میکند. همچنین با اسـتحکام سـاقه، موجب کاهش ورس در گیاهـان میشـود. علاوه بـر آن دیـواره سـلول هـای روپوسـت به لایـه ای محکـم از سیلیسـیم آغشـته میشـوند، که در برابـر آلودگیهـای قارچـی و آفات، مانع فیزیکـی موثری ایجاد میکند. (سیلیسـیم باعـث افزایش مقاومت برنج نسـبت بـه بیماریهای قارچـی نظیـر سـوختگی برگ یا سـنبله، لکه قهـوه ای و همچنین افزایـش مقاومت به آفاتـی نظیـر کرم سـاقه خوار و زنجرک میشـود، میتوانـد عفونت هـای قارچی مانند زنـگ زدگـی، پیتیم و کپـک پـودری را دفع کند).
- افزایش مقاومت در برابر تنشهای محیطی
لایه سیلسسیمی مذکور با افزایش ضخامت کوتیکول و کرکهای برگ باعث مقاومت گیاه در برابر تنـش خشکی، تنـش دمایـی، و همچنیین تنش شوری میشود. مقاومت در برابر تنش شـوری یکی از نقشهای بسـیار مهم در اسـتفاده از کودهای سیلیسیدار است. کاهـش خسـارت ناشـی از تجمـع نمک و شـوری خاک به این دلیل است که سیلیسـیم بـا کم کـردن نفوذپذیری غشـای پالسـمایی سـلولهای برگی، باعث کاهش تعرق و در پی آن باعث کاهش جذب سدیم میشود.
- کاهش سمیت آلومینیوم
ترکیب شـدن سیلیسـیم با آلومینیـوم بـوده که منجر به تشـکیل ترکیب هیدروکسـی آلومینوسـیلیکات خنثی میشـود و ایـن ترکیب برای گیـاه قابل جذب نیسـت این ترکیب غیر فعال است و سمیتی ایجاد نمیکند.
-کاهش سمیت آهن و منگنز
عنصـر سیلیسـیم بسـته به نوع گیاه به چند طریق سـمیت آهـن و منگنز را کاهش میدهد. در گیاهانی مثل برنج، سیلیسـیم با افزایش حجم و اسـتحکام ، در ریشـه ها و سـاقه ها و در نتیجـه با افزایش تحرک اکسـیژن از شـاخه ها به ریشـه های غرقـاب، قـدرت اکسـید کنندگی ریشـه ها را افزایـش میدهـد. قابلیت جذب آنهـا توسـط گیـاه کمتـر شـده و در نتیجـه سمیت شـان کاهـش مییابد.
در خاکهـای شـالیزاری شـمال کـه میـزان آهـن و منگنـز قابل اسـتفاده بسـیار بـالا اسـت، با مصـرف سیلیسـیم از مسـمومیت این عناصر متحرک در خاک کاسـته میشـود.
- تاثیر بر فتوسنتز
سیلیسـیم کافـی میـزان جـذب طول موج مناسب نـور توسـط گیـاه را افزایـش میدهـد. در صورت کشـت متراکـم گیاهـان، مسـتقیم بـودن برگهـا عامل مهمی اسـت که بر جـذب نور اثـر دارد و نیـز سیلیسـیم از سـایه انـدازی گیاهان بـر روی همدیگر جلوگیـری کرده و بدیـن ترتیـب باعـث افزایش تولیدات فتوسـنتزی میشـود. همچنین افزایش کرکهای سطح برگ باعث افزایش سطح جذب نور میشود.
- کمک به رشد گیاه با تاثیر بر جذب سایر عناصر غذایی:
وجـود سیلیسیم در محلولهـای غذایـی جـذب و انتقـال عناصـر غذایـی ماکرو و میکـرو را تحـت تاثیر قـرار میدهد. تغذیه با کودهای مایع سیلیسدار، جذب عنصر روی را در شـرایط کمبود آن درخـاک افزایش میدهد. یکی از مهمترین مزایای اسـتفاده از کودهای مایع سیلیس دار، کاهش آبشویی کودهای نیتروژنه و افزایش کارآیی استفاده از آن توسط گیاه است.
- علائم کمبود سیلیسـیم
علائم کمبـود سیلیسـیم روی برگهـای جدیـد، ریشـه ها یا سـاقه ها بـه صورت ناهنجـاری، انحطـاط، سـخت شـدن و گاهـی ضخیـم شـدن گیـاه اقابل مشاهده است. هنگامی کـه گیاهـان بـدون سیلیس رشـد میکنند، از نظـر سـاختاری ضعیف تر از گیاهـان سـالم هسـتند. در اثر کمبود سـیلیس در گیاهـان، مقدار کلروفیل کم شـده و در نتیجـه آن فتوسـنتز در گیاه کاهـش ميیابـد. این امـر به دلیل نقش سیلیس در زنجیره فتوسـنتزي و جلوگیـری از تخریب زنجیره کلروفيل توسـط سیلیس مربوط میباشد. همچنیـن تعداد دانههـا و درصد رسـیدگی دانهها پایین آمده کـه در نتیجه آن عملکـرد گیـاه کاهش مییابد.
کمبـود سیلیسـیم همچنیـن ممکـن اسـت باعـث افزایـش
سـمیت منگنـز، مـس یـا آهـن در گیاهـان خـاص شـود.
- منابع تامین سیلیسم
منابع کـودی سیلیسـیوم عمدتـا شـامل اسـید سیلیسـیک، سـیلیکات پتاسـیم، سـیلیکات سـدیم، سـیلیکات کلسـیم و ترکیبات نانو سـیلیکاتی میباشد.
- نکته
مصـرف خاکـی کودهـای سیلیسـیومی بخاطر جذب از ریشه و پراکندگی در سراسر گیاه از طریق آوندها، نسـبت بـه محلولپاشـی بـر روی گیـاه تاثیـر بیشـتری دارد البته محلولپاشی سیلیکات را میتواند به عنوان یک راهکار فوری در نظر گرفت اما جهت ایجاد مقاومت بلند مدت و پایدارتر استفاده خاکی تاثیرگذاری بهتری نشان میدهد.
- نکته
محلولپاشی با ترکیبات سیلیکاته یکی از راهکارهای موثر در کنتـرل عوامـل بیمـاریزا گیـاه اسـت که البته باید در چندین مرحله انجام شود.
بدون کامنت !