روی در طبیعت

عنصر روی به طور طبیعی در ترکیب مواد سنگ مادر و کانی‌های خاک به شکل جامد در خاک، یا به صورت محلول با اسید ها ی آلی، مواد هیومیک وسایر انواع کربن آلی محلول کمپلکس تشکیل می د هد.

نقش روی در سیستم‌های زیستی

عنصر روی برای فعاليت آنزیمهایی مانند کربنيک‌آنيدراز، دهيدروژناز، پروتئيناز، ایزومراز، ترانس‌فسفریلاز و RNA و محتوا ی ریبوزومی در سلولهای گياهی و همچنين در تشکيل کربوهيدراتها و ساختمان پروتئينهای DNA پليمراز نقش اساسی دارد.

دسترسی روی برای گیاه

در دسترس بودن روی برای گیاهان به عوامل مختلفی از جمله غلظت روی در محلول خاک، وجود روی یونیزه شده و بر‌هم‌کنش با سایر درشت مغذی‌ها بستگی دارد. از طرفی آهکی بودن خاک، pH بالا، ماده آلی کم و بی کربنات زیاد در آب آبیاری از عواملی هستند که قابلیت جذب عناصری مثل آهن، روی و… را برای گیاهان محدود کرده و خسارات جبران ناپذیری را بر میزان تولید و کیفیت محصوالت وارد می نماید. از انجایی که علائم کمبود روی قابل مشاهده در محصولا ت زراعی، فقط در موارد کمبود نسبتا شدید قابل مشاهده است. در نسبت‌های کم، کیفیت و عملکرد محصول ممکن است به دلیل کمبود روی بدون علائم خاصی کاهش یابد. این کمبود روی ممکن است برای چندین فصل در مزرعه وجود داشته باشد و البته هزینه گزافی به بار آورده اما شناسایی نشده باشد. برای رفع این مشکل، نانو کودهای ریزمغذی، از جمله روی، به صورت سولفات توسعه یافته اند و در افزایش کارایی روی در چنین خاک هایی موثر است.

کمبود روی در گیاه

میتوان گفت کمبود روی به علت تأثير سوء بر بيوسنتز اکسين میتواند باعث کاهش ارتفاع ساقه قطر ساقه و عملکرد گياه شود. کمبود روی باعث كاهش رشد ريشه و كاهش توليد مادة خشک ساقه و كاهش فعاليت تعداد زيادی از آنزيم‌ها از جمله كربونيک انيدراز و سوپراكسيد ديسموتاز می‌شود.

مزایای استفاده از سولفات‌ روی

کاربرد روی در قالب سولفات‌ها باعث افزایش جذب روی و کاهش غلظت کادمیوم در محصولات مختلف می شود. به عنوان مثال، در محصول گندم، کاربرد سولفات روی در شرایطی که کمبود آب وجود دارد، به طور موثر آلودگی کادمیوم خاک را کاهش داده و بهره‌وری محصول را افزایش میدهد.

تاثیر کاربرد سولفات روی بر متابولیسم‌های ثانویه

از آنجایی که عنصر روی به عنوان فعال کننده و کوفاکتور در آنزیم‌هایی از جمله کربنیک‌آنیدراز‌ها، دهيدروژنازها، آلکالين فسفاتازها، فسفوليپازها و RNA پليمرازها (که در فتوسنتز گياه و ساخت پروتئين ها، قندها، نوکلئيک اسيدها و چربی‌ها و بيوسنتز اکسين به عنوان یک هورمون محرك رشد عمل می‌کند)، کاربرد سولفات روی به عنوان منبع تامین روی می‌تواند منجر به افزایش وزن بخش‌های مختلف گياه ازجمله سرشاخه‌های گلدار و وزن تک بوته گردد.

کاربرد سولفات روی در تولید گیاهان دارویی

محلول پاشی با سولفات روی نيز به دليل نقش مهمی که عنصر روی در ساختار آنزیم‌های تنظيم کننده رشد گياه، توليد اسيدآمينه تریپتوفان، فتوسنتز و بهبود وضعيت رشدی گياه دارد، میتواند باعث بهبود رشد گياه علی‌الخصوص گیاهان دارویی و افزایش توليد محصول قابل فروش در آن شود. در پژوهشی‌های انجام شده، محلول‌پاشی با سولفات روی موجب افزایش اسانس و رشد گياه دارویی
ریحان، همچنين در گياه دارویی نعناع محلول‌پاشی سولفات روی به ميزان سه در هزار باعث افزایش بازده، اسانس، افزایش ارتفاع بوته، افزایش تعداد ساقه فرعی در مقایسه با تيمار شاهد شد.
در مورد گیاهان دارویی چون مرزه نعناء وریحان آزمایشات نشان داده است که کاربرد سولفات روی تأثير محسوسی در افزایش درصد اسانس داشته است واین موضوع در کنارکاربرد کودهای زیستی باعث افزایش بیشتر اسانس در این گیاهان شد و این نشان دهنده اثرهای هم‌ا‌‌فزایی این دو تيمار بر درصد اسانس می‌باشد.بنابر‌این میتوان ادعا کرد که کود سولفات روی یکی از عواملی ست که می‌تواند یاری دهنده در پیشبرد کشاورزی سبز و تولید غذای سالم باشد.

تاثیر کاربرد سولفات روی بر جذب کادمیوم

عنصر کادمیوم یکی از فلزات سنگین و بسیار خطرناک در طبیعت است که متاسفانه در سالهای اخیر با افزایش این ماده در خاکهای کشاورزی رو به رو شده ایم که با قدرت اکسید کنندگی بالا جایگزین عناصری چون آهن و روی و دیگر املاح شده و جذب گیاه شده، دراندام‌های هوایی و دانه و میوه انباشته می‌شود.در مطالعات انجام شده در این زمینه نشان داده شد؛کاربرد کود کشاورزی سولفات روی باعث کاهش 16 تا 78 درصدی در غلظت کادمیوم دانه گندم و افزایش غلظت روی شد. همچنین افزودن سولفات روی در زراعت برنج، به طور چشمگیری غلظت کادمیوم در اندام هوایی را تا 30 درصد کاهش داد و در عین حال باعث فزایش روی شد. البته این مورد در گیاهان دیگر نیز آزمایش شده و نتایج مشابهی را نشان داد.